In tegenstelling tot andere bepalingen van de antiwitwaswet valt de toepassing van maatregelen inzake embargo’s en de bevriezing van tegoeden niet onder een risicogebaseerde aanpak. ITAA-leden moeten de maatregelen inzake embargo’s en de bevriezing van tegoeden dan ook implementeren zodra ze van kracht worden, wat een resultaatverbintenis voor hen meebrengt (er moet een melding gebeuren bij de Administratie van de Thesaurie!).

De eerste reflex moet zijn om na te gaan of de potentiële of bestaande cliënt (en eventuele lasthebbers en uiteindelijke begunstigden) niet vermeld staat (staan) in een lijst met aangewezen personen of entiteiten in het kader van een embargo of bevriezingsmaatregel: Financiële sancties | FOD Financiën (belgium.be)

De Handleiding interne procedures van het kantoor moet de aspecten ‘embargo’s en bevriezing van tegoeden’ opnemen in het cliëntenacceptatiebeleid. Dat betekent dat er in de Handleiding interne procedures een of meer procedures geformaliseerd moeten worden met betrekking tot het monitoren van financiële embargo’s en de bevriezing van tegoeden. Zo zou de AMLCO van elk kantoor een soort juridische opvolging moeten instellen om steeds op de hoogte te zijn van wijzigingen aan de lijsten van financiële embargo’s en de bevriezing van tegoeden.

1. Context

In het kader van de wet van 18 september 2017 tot voorkoming van het witwassen van geld was tot nu toe wat weinig sprake van dit onderwerp.

Voor zover wij weten, is er in België geen grote dreiging op het vlak van financiering van de verspreiding van massavernietigingswapens: België kent geen versterkt bankgeheim, de financiële sector is correct gereglementeerd, er zijn geen aandelen aan toonder meer, de informatie die beschikbaar is bij de Kruispuntbank van Ondernemingen is in principe vrij betrouwbaar.

In de praktijk ligt het bedrag aan bevroren tegoeden laag in België.

Deze context belet niet dat we alert en waakzaam moeten zijn voor de mogelijke financiering van de verspreiding van massavernietigingswapens.

Dit artikel focust op de reflexen die we ons eigen moeten maken in verband met de bestrijding van de financiering van de verspreiding, wanneer we onze waakzaamheidsverplichtingen nakomen in het kader van de wet van 18 september 2017 tot voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme en tot beperking van het gebruik van contanten.

We gaan hier niet dieper in op de vele maatregelen die genomen werden om de financiering van de oorlog van Rusland tegen Oekraïne tegen te gaan. Dat is een heel complex onderwerp, dat aan bod komt in FAQ’s die niet altijd makkelijk te interpreteren zijn.

2. Het systeem dat momenteel met hulp van het ITAA wordt ingevoerd om de financiering van de verspreiding tegen te gaan

In overeenstemming met artikel 8, §1, 3° SWG/FT zijn ITAA-leden verplicht om – in hun Handleiding interne procedures – doeltreffende gedragslijnen, procedures en interne controlemaatregelen vast te leggen die evenredig zijn met hun aard en omvang teneinde te voldoen aan de dwingende bepalingen inzake financiële embargo’s. De naleving van deze bepaling wordt gecontroleerd door de toezichthoudende autoriteiten waarvan het ITAA deel uitmaakt (art. 85, 7° SWG/FT).

Om zijn leden te helpen, heeft het ITAA een voorbeeldhandleiding opgesteld, waarin de te volgen procedure is opgenomen bij vaststelling van een inbreuk op een financieel embargo of een bevriezingsmaatregel door een cliënt:
Download hier de voorbeeldhandleiding.

3.  Controle op de naleving van de verplichtingen van ITAA-leden voor de bestrijding van de financiering van de verspreiding

Als toezichthoudende autoriteit controleert het ITAA of zijn leden zich aan hun waakzaamheidsverplichtingen houden die voortvloeien uit de wet van 18 september 2017 tot voorkoming van het witwassen van geld: https://www.ejustice.just.fgov.be/eli/wet/2017/09/18/2017013368/justel.

Een van de waakzaamheidsverplichtingen van ITAA-leden is de verplichting om gerichte financiële sancties na te leven, zoals het bevriezen van geld en andere goederen die in het bezit zijn van aangewezen personen en entiteiten in toepassing van Europese verordeningen:

• VNVR-resolutie 1718 (2006) (over Noord-Korea) wordt geïmplementeerd door Verordening (EU) 2017/1509
• VNVR-resolutie 2231 (2015) (over Iran) wordt geïmplementeerd door Verordening (EU) 267/2012)

Om vertragingen bij het omzetten van resoluties van de VN-Veiligheidsraad in Europese verordeningen op te vangen, heeft België wetgeving aangenomen die ervoor moet zorgen dat de gerichte financiële sancties ‘onverwijld’ worden geïmplementeerd (art. 236 van de wet van 2 mei 2019).

De naleving van de verplichtingen door de ITAA-leden op het vlak van embargo’s en het bevriezen van financiële tegoeden wordt door het ITAA gecontroleerd:

• in het kader van de AWW-enquête die naar de ITAA-leden wordt gestuurd (zie vraag 49 van de AWW-enquête): “Bepalen uw interne procedures dat de bevoegde autoriteiten (de Thesaurie van de FOD Financiën) op de hoogte worden gebracht wanneer een geval van bevriezing van financiële tegoeden of van embargo aan het licht komt?”)
• tijdens kwaliteitstoetsing (ter plaatse), zoals voor alle andere waakzaamheidsverplichtingen van de ITAA-leden met betrekking tot het voorkomen van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme.

4. Financiële sancties bij niet-naleving van de waakzaamheidsverplichtingen voor de bestrijding van de verspreiding

De Thesaurie is bevoegd om inbreuken op de beperkende financiële maatregelen op te sporen en vast te stellen (art. 7 van de  wet van 13 mei 2003 inzake de tenuitvoerlegging van de beperkende maatregelen die genomen worden door de Raad van de Europese Unie ten aanzien van Staten, sommige personen en entiteiten).

De Thesaurie staat met name in voor:

• de controle op de naleving van de financiële sancties en de toepassing ervan;
• het beheer van de informatie over de uitvoering van de financiële sancties in België;
• de verlening van toelatingen om af te wijken van bepaalde financiële sancties;
• de afhandeling van verzoeken om bevroren tegoeden vrij te geven of ter beschikking te stellen;
• het onderzoek bij gevallen van homoniemen;
• het beantwoorden van vragen over financiële sancties.

Sinds de wet van 2 mei 2019 houdende diverse financiële bepalingen voert de Thesaurie systematisch opzoekingen uit:

• van de tegoeden en economische middelen van de aangewezen personen en entiteiten in het centraal aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten (het CAP – een unieke en gestructureerde database met informatie over de in België bestaande rekeningen en financiële contracten).
• in het UBO-register om te controleren of de aangewezen personen en entiteiten geen uiteindelijke begunstigden van de rechtspersonen of juridische constructies zijn.
• Deze opzoekingen dienen ook als controlemechanisme om inbreuken op of het omzeilen van financiële sancties op te sporen.

Bij vaststelling van een mogelijke omzeiling van financiële sancties brengt de Thesaurie de procureur des Konings daarvan op de hoogte op basis van art. 29 van het Wetboek van Strafvordering.

Het ITAA vestigt de aandacht van zijn leden op het feit dat inbreuken op de maatregelen inzake embargo’s en de bevriezing van tegoeden strafrechtelijk bestraft worden. 

Art. 6 van de wet van 13 mei 2003 inzake de tenuitvoerlegging van de beperkende maatregelen die genomen worden door de Raad van de Europese Unie ten aanzien van Staten, sommige personen en entiteiten, voorziet in administratieve sancties (van 250 tot 2.500.000 euro) en strafrechtelijke sancties (gevangenisstraf van acht dagen tot vijf jaar en/of een boete van 25 tot 25.000 euro) voor inbreuken op de maatregelen die opgenomen zijn in de EU-Verordeningen.

5.  Hoe zorg ik ervoor dat mijn kantoor in orde is wat de bestrijding van de financiering van de verspreiding betreft?

5.1  Rol van de AMLCO

De AMLCO moet in de Handleiding van het kantoor alle gedragslijnen, procedures en interne controlemaatregelen vastleggen die de leden van het kantoor moeten toepassen om te voldoen aan de dwingende bepalingen met betrekking tot de bestrijding van de financiering van de verspreiding. De waakzaamheidsverplichtingen in dit verband houden een resultaatverbintenis in voor de ITAA-leden en geen risicogebaseerde aanpak.

De AMLCO van elk kantoor zou een juridische opvolging moeten instellen om steeds op de hoogte te zijn van wijzigingen aan de lijsten van financiële embargo’s en de bevriezing van tegoeden.

De taak van de AMLCO wordt aanzienlijk vergemakkelijkt door de volgende elementen:

• Om een overzicht te bewaren van alle personen en entiteiten die onder de sanctieregelingen vallen die in België gelden, publiceert de Thesaurie een bijgewerkte en geconsolideerde lijst van deze personen en entiteiten op haar website.
• Wanneer het ITAA van de bevoegde autoriteiten verneemt dat de lijst bijgewerkt is, speelt het ITAA deze informatie meteen door aan zijn leden via een ACcTUA-bericht.

5.2   Rol van de dossierverantwoordelijke

Bij de identificatie van een cliënt moet worden nagegaan of de potentiële of bestaande cliënt niet vermeld staat in een lijst met aangewezen personen of entiteiten in het kader van een embargo of bevriezingsmaatregel.

6.  Wat moet ik doen bij vaststelling van een inbreuk op een financieel embargo of bevriezingsmaatregel door een cliënt?

In de door het ITAA opgestelde voorbeeldhandleiding interne procedures wordt het volgende aangeraden in Punt 14 ‘Financiële embargo’s’ (p. 58 en 59): indien de AMLCO van een kantoor na analyse van een knipperlicht besluit dat de cliënt, een van de lasthebbers, een van de uiteindelijke begunstigden of de begunstigde van een verrichting geviseerd wordt door een financieel embargo of een bevriezingsmaatregel, wordt de volgende houding aangenomen:

• Verbod om een zakelijke relatie aan te gaan in het geval van een potentiële cliënt
  Het kantoor gaat geen relatie aan met een persoon of entiteit die voorkomt in een lijst van de financiële embargo’s of bevriezingsmaatregelen.
• Als het om een bestaande cliënt van het kantoor gaat: herbeoordeling van het risicoprofiel van de cliënt en daarmee verbonden personen en in voorkomend geval melding aan de CFI.
  Het kantoor onderzoekt opnieuw het risicoprofiel van de cliënt die het voorwerp uitmaakt van een financieel embargo of een bevriezingsmaatregel, en van de ermee verbonden personen. Het kantoor voert aangepaste waakzaamheidsmaatregelen door ten aanzien van de cliënt en de verbonden personen en verricht een grondig onderzoek naar eerdere transacties of zakenrelaties, om na te gaan of deze niet tot doel zouden kunnen hebben geld, financiële instrumenten of economische middelen ter beschikking te stellen van de op de lijst vermelde persoon of entiteit, en of ze niet in verband kunnen worden gebracht met het witwassen van geld, de financiering van terrorisme of de financiering van de verspreiding van massavernietigingswapens. Indien nodig gaat de ALMCO ook over tot de melding van een vermoeden bij de CFI.
• Verplichte melding aan de Administratie van de Thesaurie
  De onderworpen entiteiten zijn verplicht om de Thesaurie (FOD Financiën) op de hoogte te brengen van alle informatie die nuttig kan zijn in het kader van de bestrijding van de financiering van de verspreiding van massavernietigingswapens.

  De informatie kan via e-mail verstuurd worden naar het e-mailadres   of via de post verstuurd worden naar de minister van Financiën, p/a Algemene Administratie van de Thesaurie, Kunstlaan 30, 1040 Brussel.

Axelle Dekeyser
Specialiste in fiscale zaken
Lid van de Cel AWW-management van het ITAA